Pererindod Lenyddol i Eglwysfach

Fel edmygydd gydol oes o R.S. Thomas, y bardd a siaradodd mor huawdl am dirwedd Cymru a'r cyflwr dynol, roeddwn wrth fy modd i fod yn gallu mynychu gŵyl ddiweddar er anrhydedd iddo. Roedd ei lleoliad ym mhentref Eglwysfach yn arbennig o arwyddocaol, gan ei fod yn caniatáu i'r mynychwyr brofi'r tirweddau a oedd wedi ysbrydoli barddoniaeth Thomas yn uniongyrchol. Roedd yn lleoliad perffaith i ddathlu bywyd a gwaith yr awdur hynod hwn.

Cynigiodd Gŵyl R.S. Thomas 2024 yn Eglwysfach raglen amrywiol o ddigwyddiadau, o daith gerdded dywysedig yn olion traed Thomas i sgyrsiau craff a gweithdy barddoniaeth. Roedd yn ysbrydoledig gweld ystod amrywiol o leisiau barddonol wedi ymgynnull, wedi'u huno gan eu gwerthfawrogiad o R.S. Thomas. Trwy gydol yr ŵyl cefais fy nharo gan angerdd a brwdfrydedd y mynychwyr. Roedd yn amlwg bod barddoniaeth Thomas yn parhau i ysbrydoli ac atseinio gyda phobl o bob cefndir.

Agwedd hyfryd o'r ŵyl oedd awyrgylch groesawgar a lletygarwch cynnes y gymuned leol. Ni fyddai unrhyw ŵyl yn gyflawn heb gymorth hael o luniaeth, a’r lleoliad ar gyfer te hyfryd a ffilmiau o’r archif oedd Yr Ystafell Haearn, adeilad swynol a hanesyddol.

Un o uchafbwyntiau'r ŵyl oedd anerchiad twymgalon yr Esgob ar Ofal a Gwrthdaro. Roedd ei sgwrs, wedi'i thrwytho â mewnwelediadau personol a gafwyd o ddarllen barddoniaeth R.S. Thomas yn cynnig sylwebaeth ingol ar ein hamseroedd ein hunain. Roedd ei eiriau yn ein hatgoffa o berthnasedd parhaus neges Thomas, gan ein hannog i wynebu heriau ein byd gyda thosturi, dealltwriaeth ac ymdeimlad newydd o bwrpas ysbrydol.

Roedd cyflwyniad Jason Walford-Davies yn foment arbennig. Pan rannodd ef rai o gerddi heb eu cyhoeddi R.S. Thomas, roedd yn teimlo fel cipolwg prin ar feddwl y bardd. Braint oedd clywed y penillion newydd hyn, a oedd yn cynnig mewnwelediadau newydd i waith y bardd. Roedd angerdd Davies tuag at waith Thomas yn amlwg, a chyfoethogodd ei gyflwyniad ein dealltwriaeth o etifeddiaeth y bardd.

Wrth i mi fyfyrio ar yr ŵyl, rwy'n cael fy ngadael gyda gwerthfawrogiad o'r newydd am waith R.S. Thomas. Mae ei farddoniaeth yn archwiliad oesol o'r cyflwr dynol ac mae ei gysylltiad â thirwedd Cymru yn ddwys ac yn ysbrydoledig. Roedd yr ŵyl yn Eglwysfach yn deyrnged addas i'w etifeddiaeth ac rwy'n gobeithio y bydd yn parhau i fod yn ysbrydoliaeth am genedlaethau i ddod.