Pobl Dewi

Y Clwb Brecwast Gorau yng Nghymru

Llongyfarchiadau i Ysgol Eglwys yng Nghymru Sant Marc, Hwlffordd, ar ennill gwobr Kellog am fod y Clwb Brecwast Gorau yng Nghymru.

Bydd y wobr o £1,000 yn mynd tuag at ddarparu cornel tawel yn y clwb er mwyn disgyblion sy angen tipyn o dawelwch a llonydd ar ddechrau’r dydd. Roedd y panel o feirniaid yn cymeradwyo ymrwymiad yr ysgol i sicrhau bod pob plentyn yn cael brecwast i’w paratoi am y diwrnod yn yr ysgol. Hefyd yr oeddent yn canmol y ffordd yr oedd staff wedi addasu i ddilyn rheoliadau’r pandemig.

Y bobl o Dyddewi a dderbyniodd Arian Cablyd

Pob blwyddyn ar ddydd Iau Cablyd, mae’r Frenhines yn dosbarthu Arian Cablyd i bensiynwyr mewn gwasanaeth sy’n cofio’r Iesu’n golchi traed yr Apostolion yn ystod y Swper Olaf. Mae’r gwasanaeth yn dyddio nôl i 600OC.

Mae’r rhodd yn cyfateb i oedran y Frenhines, felly, eleni derbyniodd 94 dyn a 94 gwraig 94 ceiniog yr un. Oherwydd y pandemig, ac am yn ail flwyddyn yn olynol, danfonwyd rhoddion eleni drwy’r post gan nad oedd yn bosibl i’r Frenhines eu dosbarthu.

Mae’r sawl sy’n derbyn Arian Cablyd yn cael eu henwebu gan eu heglwysi a’u cymunedau lleol. Y ddau aelod o hir wasanaeth o’r Eglwys yn Esgobaeth Tyddewi eleni oedd Mr Roy Folland (yn y llun) o Eglwys Santes Fair Forwyn Hwlffordd, a Mrs Janet Howells, Eglwys Sant Luc Llanllwni.

Dweud eich dweud…yn Gymraeg

Dych chi’n dysgu Cymraeg? Dych chi wedi bod yn dilyn dosbarthiadau nos Cymraeg ers blwyddyn neu ddwy? Mae cyfres newydd o erthyglau yn dod i Pobl Dewi i’ch helpu chi.

Bydd yr erthyglau hyn mewn Cymraeg hawdd gyda rhestr o eiriau newydd neu anghyfarwydd. Mae’r erthyglau yn mynd i fod am hanes, pobol a llefydd yn Esgobaeth Tyddewi.

Mehefin 2021 - ESGOB ANNIBYNNOL EI FARN

Ond mae angen eich help chi arnon ni hefyd. Dyma gyfle i chi ymarfer y Gymraeg dych chi wedi dysgu yn y dosbarth. Dyn ni am i chi ysgrifennu pwt i Pobl Dewi yn Gymraeg! Gallwch chi ysgrifennu am unrhyw bwnc: dweud sut beth yw hi i fynd i ddosbarth Cymraeg, neu beth sy’n gwneud dysgu Cymraeg yn arbennig i chi. Efallai dych chi am sôn am le diddorol dych chi wedi bod ynddo, am berson diddorol dych chi wedi cwrdd â nhw neu rywbeth diddorol dych chi wedi gwneud.

Fel arfer bydd yr erthygl tua 300 o eiriau. Byddai’n dda hefyd cael llun i fynd gyda’r erthygl. Os dych chi am ysgrifennu bydd rhywun o Pobl Dewi yn fodlon eich helpu chi felly does dim angen i chi boeni am fanylion. Mae clywed eich llais chi yn bwysig.

Os dych chi am ysgrifennu neu am wybod rhagor yna cysylltwch gyda fi. Fy enw i yw Lyn Dafis. Fy nghyfeiriad yw Y Ficerdy, Penrhyn-coch, Aberystwyth, SY23 3EP. Fy nghyfeiriad e-bost yw lyndafis@gmail.com a’r rhif ffôn yw 01970 820162. Peidiwch bod yn swil!

Silff Lyfrau

Cymeriadau lliwgar, plwyf ar streic a llawer mwy

Pobl y Topie/Bont-goch Lives

Gan Richard E Huws

Cyhoeddwyd: Gwasg Pantgwyn; 2020

ISBN: 9-7815-2727-5775

Pris: £12.50 mewn siopau lleol

Mae Richard E Huws wedi cyhoeddi llyfr arall hynod ddifyr a darllenadwyd ar hanes plwyf Elerch, Ceredigion. Yn 2007 cyhoeddod Enwau tai a ffermydd Bont-goch (Elerch) a’r tro hwn mae’n canolbwyntio ar drigolion yr ardal mewn cyfrol sy’n cynnwys dros 100 o gofnodion byr am unigolion wnaeth gyfraniad i’r ardal. Yn eu plith dros 25 o ffeiradon a fu’n gwasanaethu yn y plwyf rhwng 1868 a dechrau’r 1990au.

Y mwyaf dylanwadol oedd Lewis Gilbertson (1814-1896), sylfaenydd yr achos yn Elerch drwy noddi’r ysgol, eglwys a ficerdy. Gosododd stamp Mudiad Rhydychen ar yr ardal. Dilynwyd ef gan eraill fel Alexander Williams, David Charles (tad yr Esgob John Charles, Llanelwy), hyd at Alfred Leslie Evans, yr olaf o ddeg offeiriad i fyw yn Ficerdy’r pentref, ac a wasanaethodd yno hyd at 1950.

Ar ôl i Leslie Evans adael i ofalu am blwyf yn Esgobaeth Bangor, unwyd Elerch gyda Phenrhyn-coch – penderfyniad hynod ddadleuol a arweiniodd at streic gan y plwyfolion a barodd am ddwy flynedd! Y gŵr a ddaeth â heddwch oedd David Eifion Evans (tad Yr Esgob Wyn), a lwyddodd i weithio cyfaddawd fel offeiriad cyntaf Elerch a Phenrhyn-coch. Wedi’r uniad bu pob ficer yn byw ym Mhenrhyn-coch, ac mae bywgraffiadau byrion ohonynt yn y gyfrol – yn eu plith mae’r diweddar F M Jones, Melvyn Badger, Meurig John, Lynn Evans a David Francis.

Ceir hefyd gofnodion byw am nifer o drigolion eraill a fu’n flaenllaw ym mywyd Eglwys Elerch – megis y ddwy chwaer Lilian a Gladys Edwards o Blas Cefn Gwyn a wrthododd fynd ar streic, William Morgan Edwards, y clochydd, a phrif arweinydd y streic, a Hilda Thomas, Cwmere, a fu’n warden ac ysgrifennydd yr Eglwys am gyfnod hir iawn, ac yn ffigwr adnabyddus iawn yn lleol a chenedlaethol. Ceir cofnod hefyd o fywyd yr helwraig a’r cymeriad lliwgar Lady Gwendoline Marjorie Pryse, Plas Gogerddan, a fu’n byw yn Bont-goch ar ddiwedd ei hoes ac a fu yn Eglwyswraig ffyddlon ym Mhenrhyn-coch.

Ceir hefyd hanes dau o ffeiradon a anwyd yn Bont-goch ond a wnaeth eu cyfraniad yn Lloegr. Bu William Lloyd yn offeiriad yn Swydd Henffordd hyd at 1970, tra gwasanaethodd John Morgan yn ardal Burnley am dros 50 mlynedd hyd at ddiwedd y 1950au. Daeth gŵr arall, David John Davies, a adawodd y pentref pan yn faban yn Archddiacon Sydney ac yn Brifathro Coleg Diwinyddol Moore College, Awstralia.

Mae’r llyfr dwyieithog hwn gyda lluniau yn arolwg difyr iawn o hanes pentref bychan yng Ngheredigion sydd yn cofnodi manion bywyd o ddydd i ddydd plwyf anghyffredin o gyffredin.

Y Parch Lyn Dafis